Η Νικολέτα Γεροντάκη, έχοντας αποφοιτήσει πρόσφατα από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, παραθέτει τη δική της οπτική σχετικά με την ομοφοβία που επικρατεί στο ελληνικό σχολείο. Είναι φοιτήτρια του τμήματος Κοινωνικής Εργασίας στην Αθήνα και εθελόντρια στο Πολύχρωμο Σχολείο και σε άλλες δύο οργανώσεις, διαφορετικής θεματικής. Μελλοντικά ως επαγγελματίας θα ήθελε να εξειδικευτεί σε ευπαθείς ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. 

Γενικότερα, η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες που αντιμετωπίζουν ακόμα την ομοφυλοφιλία ως ένα ζήτημα ταμπού. Στην ελληνική παιδεία, λοιπόν, εκλείπει η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και γενικότερα παρουσιάζονται όλα υπό το πρίσμα της ετεροκανονικότητας, δηλαδή μόνο η ετεροφυλοφιλία και η ταύτιση με το βιολογικό φύλο μας παρουσιάζεται ως κάτι ορθό, ακόμα και υπαρκτό. Το ελληνικό σχολείο λοιπόν δεν κάνει κάποια ιδιαίτερη συμπερίληψη στα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, ούτε μέσω βιβλιογραφικού υλικού, ούτε οι καθηγητές θίγουν τέτοια θέματα διαφορετικότητας συνήθως. Εάν τα θίξουν θα είναι για να εκφράσουν ομοφοβικές απόψεις, θεωρώντας αυτονόητο ότι κανένας δεν θα θιχτεί από ό,τι ειπωθεί. Ο αριθμός των ΛΟΑΤΚΙ εφήβων όμως δεν είναι ένα αμελητέο νούμερο και δεν χρειάζεται να είσαι ΛΟΑΤΚΙ για να θιχτείς, χρειάζεται απλώς να τάσσεσαι υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να υποστηρίζεις την αγάπη σε όλες τις μορφές της. Ακόμα και σε αυτές που δεν μπορείς να καταλάβεις. Υπάρχουν πολλοί ΛΟΑΤΚΙ μαθητές που ακούγοντας εκπαιδευτικούς, άτομα που θα έπρεπε να αποτελούν πρότυπο για τα παιδιά, να εκφράζουν ρητορική μίσους ουσιαστικά ωθούνται στην απομόνωση, στην απόκρυψη του σεξουαλικού προσανατολισμού τους και στην καταπίεση των συναισθημάτων τους.

Η ελληνική παιδεία γενικότερα δεν αντιμετωπίζει την ομοφοβία ως ένα υπαρκτό πρόβλημα. Ως έφηβη, αλλά και τώρα που είμαι ενήλικη, θεωρούσα και θεωρώ το σχολικό περιβάλλον ως μια μικρογραφία της κοινωνίας. Ποτέ μου δεν θεώρησα ότι το σχολείο είναι απλώς ένας μεσολαβητής στείρας γνώσης, αλλά ότι διδάσκει πώς, παρά τις διαφορές μας, έχουμε όλοι ίσα δικαιώματα και οφείλουμε να συνεργαζόμαστε με διαφορετικούς ανθρώπους συνεχώς και να τους «ανεχόμαστε». Συχνά σε σχολεία, λοιπόν, υπάρχουν προγράμματα για πρόσφυγες, μετανάστες, άτομα που όντως θεωρούνται μια ευπαθή κοινωνική ομάδα και μπορούμε να το παραδεχθούμε ως κοινωνία. Δυστυχώς όμως δεν γίνεται το ίδιο και με τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα. Η κοινωνία, και ειδικότερα η σχολική κοινότητα, δεν παραδέχεται ότι η ομοφοβία είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα. Αναφορά σε ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα θα γίνει μόνο εάν παρουσιαστεί κάποιο έντονο κρούσμα ομοφοβίας. Υπάρχουν βέβαια ακόμα περιπτώσεις που οι ίδιοι οι καθηγητές δεν καταδικάζουν την ομοφοβία στα σχολεία, ακόμα και αν υπάρχουν θύματα.

Το σχολείο δεν μας προετοιμάζει για να γίνουμε σωστοί πολίτες, σεβόμενοι τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων, ακόμα και των ΛΟΑΤΚΙ. Ένας τόσο σημαντικός παράγοντας κοινωνικοποίησης, δεν προάγει την ισότητα σε όλους τους τομείς, δεν έχει μεριμνήσει ώστε να αποφεύγονται ρατσιστικές και ειδικότερα ομοφοβικές συμπεριφορές γενικότερα, έχει εμβαθύνει μόνο στην μετάδοση γνώσεων. Το σχολικό περιβάλλον με λίγα λόγια δεν φέρεται ως μικρογραφία της κοινωνίας, δεν μας προετοιμάζει για το πώς να δεχτούμε άτομα που ίσως είναι πιο διαφορετικά από εμάς σε κάποιο τομέα. 

Εμπειρία από το σχολικό περιβάλλον

Όλα ξεκίνησαν στην Α’ Λυκείου, στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας. (2014). Μια αναφορά της καθηγήτριας σε έναν θάνατο ενός ατόμου ήταν αρκετή για να υπάρξει η απάντηση από μια συμμαθήτρια «καλά έπαθε, λέγανε ότι ήταν γκέι». Η συγκεκριμένη συμμαθήτρια γνώριζε από αλλού τον σεξουαλικό προσανατολισμό μου. Γενικότερα, ήμουν ένα άτομο που, παρόλο που δεν έκρυβα κάτι τέτοιο, δεν το είχα δηλώσει ανοιχτά. Εκείνη την ώρα, λοιπόν, εν βρασμώ ψυχής, απάντησα και ρώτησα εάν θεωρεί ότι όλοι οι άνθρωποι με διαφορετική σεξουαλικότητα πρέπει να πεθαίνουν, καθώς και εγώ δεν αυτοπροσδιορίζομαι ως στρέιτ. Η κοπέλα πάγωσε, διότι δεν ήξερε τι ακριβώς έπρεπε να απαντήσει. Είχε βασιστεί στην ετεροκανονικότητα που επικρατεί στο σχολικό περιβάλλον αλλά και γενικότερα στη κοινωνία και θεωρούσε πως, παρόλο που θα με προσβάλει, εγώ θα σιωπήσω, θα κρατήσω μέσα μου όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα που μου προξένησε, πώς είναι ένα γεγονός για το οποίο θα έπρεπε να ντρέπομαι.

Όντως πολλοί έφηβοι, ειδικά σε αυτή την ηλικία, θεωρούν πως το να μαθευτεί κάτι τέτοιο στη σχολική τους πορεία είναι κάτι που θα τους στιγματίσει στη μετέπειτα ζωή τους, τόσο από τους καθηγητές, όσο και από τους ίδιους τους συμμαθητές, που αισθάνονται ότι θα τους χλευάσουν, θα τους περιθωριοποιήσουν. Γενικά, σε αυτήν την ηλικία πολλά άτομα δεν μπορούν να διαχειριστούν το γεγονός αυτό. Όχι το γεγονός αυτό καθαυτό, αλλά την αντιμετώπιση του κοινωνικού περίγυρου αφού το παραδεχτούν. Τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα εξάλλου, δέχονται ρατσισμό όχι μόνο από την κοινωνία και άλλους εξωτερικούς παράγοντες, αλλά και από την ίδια τους την οικογένεια. Το σχολείο λοιπόν παίζει καθοριστικό ρόλο στο κατά πόσο αυτοί οι έφηβοι θα διαχειριστούν σωστά αυτό το γεγονός. Οφείλει να «αγκαλιάσει» αυτά τα άτομα και να τα στηρίξει όταν θα προβούν σε αυτό το σημαντικό βήμα. 

Στο σχολείο αυτό λοιπόν οι εκπαιδευτικοί με στήριξαν αρκετά. Συγκεκριμένα, η καθηγήτρια του συγκεκριμένου μαθήματος, με υποστήριξε αμέσως και δεν επέτρεψε να συνεχίσουν τα ομοφοβικά σχόλια, όχι απλά εναντίον μου, αφού μίλησα, αλλά και μόλις ακούστηκε αυτό το ομοφοβικό σχόλιο. Αυτό ήταν κάτι πολύ θετικό για την πορεία μου και για το πώς θα διαχειριστώ την κοινωνία, μου έδωσε θάρρος. Φυσικά, το θέμα πήρε έκταση και, εφόσον ακούστηκε κάτι τέτοιο σε μια τάξη Λυκείου, μαθεύτηκε στο υπόλοιπο σχολείο και στους περισσότερους καθηγητές. Συγκεκριμένα, η διευθύντρια μου και η συγκεκριμένη καθηγήτρια με στήριξαν πολύ σε όλη μου τη σχολική πορεία. Δεν με στήριξαν μόνο εκείνη τη μέρα, αλλά εξασφάλισαν ότι δεν θα δεχθώ ρατσισμό οποιασδήποτε μορφής λόγω αυτού του χαρακτηριστικού. Θυμάμαι χαρακτηριστικά πως δεν ήμουν το μόνο ΛΟΑΤΚΙ άτομο. Γενικότερα ο τρόπος έκφρασής μου συνάδει συχνά με τα στερεότυπα της κοινωνίας, οπότε δεν αντιμετώπισα ιδιαίτερα προβλήματα. Όταν πήρα θέση για να υποστηρίξω έναν ΛΟΑΤΚΙ συμμαθητή μου που είχε πέσει θύμα βίας το θέμα δεν αποσιωπήθηκε. Αντιθέτως, έγινε ανοιχτή συζήτηση στις περισσότερες τάξεις για το γεγονός και αναλύθηκε το πώς πρέπει να φέρονται σε ΛΟΑΤΚΙ άτομα. Αυτό για εμένα ήταν ένα πολύ θετικό βήμα, διότι πολλά ΛΟΑΤΚΙ άτομα που δεν είχαν ανοιχτεί πήραν δύναμη από αυτές τις συζητήσεις και φυσικά δεν αποσιωπήθηκε το ομοφοβικό περιστατικό. 

Γενικότερα, δεν αντιμετωπίζουν όλοι από το οικογενειακό περιβάλλον θετικά ένα ΛΟΑΤΚΙ άτομο. Αυτό συνέβη και με τη δική μου περίπτωση. Αυτοί οι εκπαιδευτικοί αποτέλεσαν συγγενείς που εγώ δεν είχα. Ήξερα ότι μπορώ να αισθάνομαι ασφάλεια στο σχολείο μου. Ήξερα ότι υπάρχουν αδιάφοροι ή και ομοφοβικοί εκπαιδευτικοί στο σχολείο μου. Είχα ακούσει και εγώ ομοφοβικά σχόλια από κάποιους. Η πλειοψηφία όμως ήταν εκπαιδευτικοί που όντως ενδιαφέρονταν να ακούσουν το διαφορετικό, να το στηρίξουν και να το «αγκαλιάσουν».

Κατά μία έννοια θεωρώ τον εαυτό μου αρκετά τυχερό, διότι ήξερα ότι το σχολείο μου ήταν ένα σχετικά ασφαλές περιβάλλον για εμένα. Παρόλο που έχω δεχθεί ομοφοβική επίθεση στην εφηβεία μου, αυτή δεν ήταν στο σχολείο και στο σχολικό μου περιβάλλον ποτέ δεν μου απαγόρευσαν να είμαι ο εαυτός μου, να εκφράζομαι ελεύθερα σχετικά με τη σεξουαλικότητά μου. Θεωρώ παράλληλα τον εαυτό μου τότε άτυχο, αλλά και όλους τους ΛΟΑΤΚΙ μαθητές, καθώς χρειάστηκε να βρεθώ εγώ ή άλλοι 3-4 μαθητές/μαθήτριες στο συγκεκριμένο σχολείο, ώστε να θιχτεί ανοιχτά το συγκεκριμένο θέμα. Μέχρι να κάνω την αρχή εγώ όλοι όσοι δεν ήμασταν ετεροφυλόφιλα ή cis άτομα θεωρούσαμε πώς το coming out στο σχολείο θα ήταν μια καταστροφή. 

Πραγματικά, σε πολλά σχολεία της Ελλάδας και του κόσμου το coming out αποτελεί καταστροφή. Οι εκπαιδευτικοί όχι απλά δεν φροντίζουν το παιδί ύστερα να μην στοχοποιηθεί, αλλά συμβάλλουν άμεσα ή έμμεσα στην κακοποίηση που δέχεται. Αυτό λοιπόν είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει ριζικά, διότι δεν συνάδει με τα ανθρώπινα δικαιώματα και επειδή το σχολικό περιβάλλον θα έπρεπε να είναι ένα περιβάλλον προστασίας για κάθε παιδί, διαφορετικό ή όχι. Οι εκπαιδευτικοί που προανέφερα λοιπόν ενδιαφέρθηκαν για κάθε παιδί που δεχόταν ρατσισμό για οποιοδήποτε χαρακτηριστικό του και μάλιστα έχω κρατήσει επαφή με κάποιους και συχνά τους παραπέμπω σε αντιρατσιστικό υλικό, αλλά και υλικό του Πολύχρωμου Σχολείου. Με λίγα λόγια, τους ώθησα να μεριμνούν ανεξάρτητα από το αν υπάρχει κάποιο ανοιχτά ΛΟΑΤΚΙ παιδί στο σχολείο που διδάσκουν. 

Επιλογικά, θεωρώ πώς αυτοί είναι οι σωστοί και πραγματικοί εκπαιδευτικοί. Αυτοί που, παρά τις απόψεις τους ή τις γνώσεις που έχουν να μεταδώσουν στους μαθητές και στις μαθήτριές τους, εστιάζουν στο να είναι το σχολείο όπου διδάσκουν ένα ασφαλές περιβάλλον. Αυτοί οι εκπαιδευτικοί αποτελούν πρότυπο, όχι αυτοί που προτάσσουν τις προσωπικές ρατσιστικές τους πεποιθήσεις. Δυστυχώς, ακόμα στη σύγχρονη Ελλάδα αυτοί οι καθηγητές είναι μειοψηφία. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να αλλάξει. Και πρέπει να παλέψουμε όλοι για αυτό. Το σχολείο είναι και θα έπρεπε να είναι ένα περιβάλλον αποδοχής και ένα περιβάλλον που θα μας παρουσιάζει καθετί διαφορετικό, όχι μόνο ό,τι μας μοιάζει.